به گزارش پایگاه خبری فرهنگی “دەنگانا” فنلاند در دهههای اخیر به یکی از مقصدهای مهاجرتی برای مردمان خاورمیانه تبدیل شده است. برگزاری فستیوال خاورمیانه در قلب هلسینکی، نمادی از این تنوع فرهنگی و تلاش برای همزیستی مسالمتآمیز بود و این فستیوال پلی ست میان فرهنگ، هنر و انسان و فرصتی برای ارتقاء هنر، صلح و گفتگوی تمدن ها. چرا که این رویداد بار دیگر به ما یادآوری کرد هنر میتواند زبان مشترک انسانها باشد؛ زبانی که مرز نمیشناسد و انسانها را از هر فرهنگ و ملیتی گرد هم میآورد. هلسینکی به عنوان پایتخت فنلاند میزبان انواع جشنوارهها و رویدادهای فرهنگی است، از جمله جشنواره هلسینکی که شامل اجرای موسیقی، رقص و تئاتر، و همچنین رویدادهایی مانند شب هنر و بازار کریسمس میشود. همچنین جشنوارههایی تخصصیتر مانند جشنواره متال توسکا نیز در این شهر برگزار میشود. “فستیوال هلسینکی در قلب اروپا” به تنوع این رویدادهای فرهنگی اشاره دارد که هلسینکی را به یک مرکز فرهنگی پویا در شمال اروپا تبدیل کرده است و یادداشت زیر به بررسی این موضوع و به ویژه “فستیوال خاورمیانه در هلسینگی” که هر ساله توسط هنرمندان مقیم این کشور به ویژه هنرمندان کُرد ساکن در این دیار برگزار و مدیریت می شود.
رئوف مجیدی/ در جهان امروز که بیش از هر زمان دیگری تحت تأثیر بحرانهای سیاسی، جنگها و سوءبرداشتهای رسانهای قرار دارد، چهره خاورمیانه اغلب در قالب اخبار خشونت، مهاجرتهای اجباری و منازعات خونین ترسیم میشود. اما حقیقت این سرزمینها، تنها در جنگ و ویرانی خلاصه نمیشود. خاورمیانه، سرزمینی است سرشار از تاریخ، فرهنگ، موسیقی، رقص، شعر و تنوع انسانی که قرنها الهامبخش تمدنهای مختلف بوده است. همین حقیقت بود که در فستیوال «خاورمیانه» در هلسینکی، پایتخت فنلاند، بار دیگر زنده شد و به نمایش درآمد. در همین راستا، در روزهای ۱۴ و ۱۵ آگوست، قلب هلسینکی برای دو روز با رنگها و نغمههای خاورمیانه تپید. در میان هنرمندان مهمانی ویژه از کردستان شهر سنندج استاد سعدالله نصیری با هنرنمایی بی مانند خود چهره ایی متفاوت به فستیوال داده بود. فستیوال خاورمیانه، رویدادی بود که بار دیگر به ما یادآوری کرد هنر میتواند زبان مشترک انسانها باشد؛ زبانی که مرز نمیشناسد و انسانها را از هر فرهنگ و ملیتی گرد هم میآورد.
این فستیوال، که هر ساله در دو روز متوالی برگزار میشود، تنها یک جشن هنری نیست، بلکه آیینهای از چندفرهنگی بودن جامعه امروز و نمادی از همزیستی و گفتوگوی ملتهاست. هنرمندان و گروههای مختلف از ایران، ترکیه و دیگر کشورهای خاورمیانه در کنار هنرمندان فنلندی گرد هم آمدند تا نشان دهند که موسیقی، رقص و هنرهای تجسمی میتوانند زبانی جهانی باشند؛ زبانی که مرز نمیشناسد و قادر است انسانها را فارغ از قومیت، مذهب و ملیت به هم پیوند دهد. فستیوال خاورمیانه صحنهای بود که در آن موسیقی عرفانی و صوفی، با پیامهای عشق و معنویت، در کنار موسیقی الکترونیک و مدرن قرار گرفت؛ جایی که سنت و نوآوری دست در دست هم دادند تا تصویری تازه از پیوند شرق و غرب ساخته شود. بخشهای متنوع جشنواره، از رقصهای محلی گرفته تا کارگاههای کودک و هنر خیابانی، هر کدام پنجرهای کوچک به دریای بزرگ فرهنگ خاورمیانه بودند.
در کنار این جلوههای هنری، فستیوال خاورمیانه فرصتی اجتماعی و فرهنگی نیز فراهم آورد. خانوادهها، کودکان، جوانان و سالمندان از ملیتهای مختلف گرد هم آمدند؛ بعضی برای بازشناسی بخشی از هویت مهاجرانه خویش، و بعضی دیگر برای کشف و آشنایی با فرهنگی که شاید تنها از خلال خبرهای تلویزیونی شنیده بودند. این گردهمایی، تجربهای مشترک آفرید که نشان میداد در میان همه تفاوتها، ریشههای انسانی ما همچنان یکی است. از این منظر، فستیوال خاورمیانه تنها یک رویداد هنری در هلسینکی نبود، بلکه روایتی بود از امکان همزیستی، گفتگو و بازاندیشی در مورد تصویر خاورمیانه در جهان امروز. در دل شمال اروپا، در شهری آرام و مدرن همچون هلسینکی، خاورمیانه با تمام رنگها، نغمهها و داستانهایش جان گرفت و با زبان هنر، پیامی از صلح، امید و انسانیت را به گوش جهانیان رساند.
۱-بُعد هنری: تنوع و نوآوری در موسیقی و رقص
فستیوال خاورمیانه، صحنهای برای نمایش طیف گستردهای از هنرها بود. گروههای موسیقی سنتی و صوفی از ترکیه و ایران در کنار دیجیها و هنرمندان موسیقی الکترونیک، فضایی بدیع ایجاد کردند که هم گذشته و هم آینده موسیقی منطقه را در خود داشت.
حضور گروه کُردی از ایران، جلوهای خاص به برنامه بخشید. موسیقی کردی، با ریشههای عمیق در کوهستانهای زاگرس و فرهنگ شفاهی غنی، در این فستیوال پژواکی جهانی یافت. همچنین گروههای رقص سنتی و معاصر، با حرکات نمایشی خود، روایتهای متفاوتی از شادی، مقاومت و هویت را به تصویر کشیدند. بخش گرافیتی نیز یکی از خلاقانهترین قسمتهای فستیوال بود؛ جایی که یک هنرمند فنلندی همراه با کودکان و جوانان، دیواری را به بوم مشترکی برای نقاشی و بیان احساسات تبدیل کرد. این تعامل هنری، نه تنها مرزهای جغرافیایی، بلکه مرزهای نسلی را نیز شکست.
۲- بُعد فرهنگی: بازتاب چندفرهنگی بودن جامعه فنلاند
فنلاند در دهههای اخیر به یکی از مقصدهای مهاجرتی برای مردمان خاورمیانه تبدیل شده است. برگزاری فستیوال خاورمیانه در قلب هلسینکی، نمادی از این تنوع فرهنگی و تلاش برای همزیستی مسالمتآمیز بود.
غرفههای معرفی فرهنگ و غذا، بخش کودکان، و کارگاههای هنری، بستری برای گفتوگوی فرهنگی میان خانوادهها فراهم کردند. این فضا به کودکان مهاجر امکان داد که هویت خود را در یک بستر عمومی و هنری بازآفرینی کنند، و در عین حال شهروندان فنلندی نیز فرصت یافتند با فرهنگی آشنا شوند که اغلب تنها از طریق رسانهها با آن مواجه میشوند.
۳- بُعد اجتماعی: همبستگی از طریق هنر
یکی از مهمترین دستاوردهای فستیوال، ایجاد فضایی برای همبستگی اجتماعی بود. این رویداد نشان داد که چگونه میتوان از طریق موسیقی و هنر، پلهایی میان جوامع متفاوت ساخت. فستیوال خاورمیانه، نه تنها برای مهاجران فرصتی برای بیان هویتشان بود، بلکه برای جامعه میزبان نیز دریچهای تازه گشود تا مهاجران را نه به عنوان «دیگری»، بلکه به عنوان بخشی از بافت اجتماعی فنلاند ببیند. این تجربه اجتماعی، به ویژه در زمانی که گفتمانهای جهانی درباره مهاجرت اغلب با نگرانی و بحران همراه است، ارزش دوچندانی دارد. هنر در این فستیوال، نقش یک زبان جهانی را ایفا کرد که از مرزهای زبانی و قومی فراتر رفت.
۴-بُعد سیاسی: هنر به مثابه کنش اجتماعی
اگرچه فستیوال خاورمیانه تمرکز خود را بر هنر و فرهنگ قرار داده بود، اما نمیتوان بعد سیاسی آن را نادیده گرفت. حضور گروههای هنری از کشورهایی که با جنگ، مهاجرت اجباری و بحرانهای سیاسی دست و پنجه نرم میکنند، خود پیامی روشن داشت: هنر میتواند ابزاری برای مقاومت و صلح باشد. نمایش موسیقی صوفی و عرفانی، که بر پایه مفاهیمی چون عشق، وحدت و معنویت بنا شده است، در دل اروپا پژواکی سیاسی نیز داشت؛ پاسخی به خشونتها و بحرانهایی که رسانهها از خاورمیانه مخابره میکنند. این فستیوال، تصویری دیگر از خاورمیانه به نمایش گذاشت: خاورمیانهای که زندگی، هنر و زیبایی در آن جاری است.
جمعبندی: فستیوال خاورمیانه در هلسینکی، بیش از یک رویداد هنری بود. این فستیوال نمادی از پیوند فرهنگها، گفتوگوی ملتها و بازتعریف هویت در دنیای امروز است. حضور هنرمندان از ایران، ترکیه و کشورهای خاورمیانه در کنار هنرمندان فنلندی، نشان داد که اروپا میتواند مکانی برای همزیستی و گفتوگوی خلاقانه باشد. در جهانی که پر از مرزها و دیوارهاست، چنین فستیوالهایی نقش «پل» را ایفا میکنند؛ پلی که انسانها را از دل تفاوتها به سمت همزیستی، صلح و خلاقیت سوق میدهد.
